1989 yılında yayımlanan Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı, Stephen R. Covey’nin kaleme aldığı ve iş dünyasında olduğu kadar kişisel gelişim alanında da devrim niteliğinde kabul edilen bir eserdir. 40’tan fazla dile çevrilen ve 25 milyondan fazla satan bu kitap, bireysel ve kişiler arası etkililiğe odaklanan ilke merkezli bir yaklaşım sunar.
Temel Felsefe: Karakter Ahlakı vs. Kişilik Ahlakı
Covey, gerçek başarının geçici davranış tekniklerinden değil, sağlam bir karakter yapısından doğduğunu savunur. 200 yıllık başarı literatürünü inceleyerek, I. Dünya Savaşı öncesinde başarıya karakter erdemleri (dürüstlük, sabır, adalet vb.) üzerinden yaklaşılırken, savaş sonrasında bu anlayışın kişilik özelliklerine ve dış imaj odaklı stratejilere kaydığını belirtir. Ancak Covey’ye göre kalıcı başarı, ancak güçlü ve ilkelere dayalı bir karakterle mümkündür.
Olgunluk Süreci: Bağımlılıktan Karşılıklı Bağımlılığa
Yedi alışkanlık, Covey’nin “Olgunluk Sürekliliği” dediği üç aşamada ilerler:
- Bağımlılık (“Sen” odaklı): “Sen bana bakmak zorundasın.”
- Bağımsızlık (“Ben” odaklı): “Ben sorumluyum, ben başarabilirim.”
- Karşılıklı Bağımlılık (“Biz” odaklı): “Birlikte daha iyisini yapabiliriz.”
İlk üç alışkanlık “özel zafer” ile bağımsızlığı kazandırır, sonraki üçü “kamusal zafer” ile ilişkilerde etkililiği geliştirir. Yedinci alışkanlık ise tüm bu süreçleri sürdürülebilir kılar.
Yedi Alışkanlık Açıklamaları
1. Proaktif Olun
İnsanlar her durumda kendi tepkilerini seçme özgürlüğüne sahiptir. Proaktif bireyler, kontrol edemedikleri dış koşullardan çok etki edebilecekleri alanlara odaklanır.
2. Sonu Düşünerek Başlayın
Tüm şeyler iki kez yaratılır: önce zihinde, sonra fiziksel olarak. Kişisel bir misyon bildirgesi hazırlamak, hedeflerin ve değerlerin netleşmesini sağlar.
3. Önceliklerinizi Belirleyin
Covey’nin zaman yönetimi matrisi ile önemli olan ama acil olmayan faaliyetlere (ilişki kurma, planlama, önleme) odaklanmak gerekir. Gerçek verimlilik burada doğar.
4. Kazan-Kazan Düşünün
Her etkileşimde karşılıklı fayda gözetin. Bunu mümkün kılan üç temel: dürüstlük, olgunluk (cesaret ve nezaket dengesi), ve bolluk zihniyeti (herkese yetecek kadar başarı vardır).
5. Önce Anlamaya Çalışın, Sonra Anlatılmaya
Etkili iletişimin temelinde empatik dinleme vardır. Karşımızdakini anlamaya çalışmak, güvenli ve çözüm odaklı bir ortam yaratır.
6. Sinerji Yaratın
Farklılıkları değerli görerek birlikte yaratıcı çözümler üretin. “İki akıl birden iyidir” anlayışı burada merkezdir; toplam, parçaların toplamından daha fazlasıdır.
7. Testereyi Bileyin
Sürekli yenilenme olmadan sürdürülebilir başarı mümkün değildir. Beden, zihin, ruh ve sosyal-duygusal alanlarda düzenli bakım yapmak gerekir.
Ana Kavramlar ve Uygulamalar
Duygusal Banka Hesabı:
İlişkilerde güven, küçük ama anlamlı “yatırımlarla” (verilen sözleri tutmak, dinlemek, özür dilemek) birikir.
P/PC Dengesi:
Verimlilik (P) ile üretim yeteneğinin korunması (PC) arasında denge kurmak gerekir. Tıpkı bir aracı hem kullanmak hem de bakımını yapmak gibi.
Etkisi ve Mirası
Kitabın kalıcı başarısının sebebi, hızlı çözümler sunmak yerine evrensel ilkelere odaklanmasıdır. FranklinCovey şirketi aracılığıyla dünya çapında liderlik ve eğitim programlarında temel kaynak haline gelmiştir. Covey’nin yaklaşımı, karakteri merkeze alan ve hem profesyonel başarıya hem içsel tatmine ulaşmayı sağlayan bir model sunar.
Alışkanlık 1 – Proaktif Olun: Uygulamalı Örnekler
1. Kontrolünüz Dışındaki Durumlara Sakin Tepki Vermek
Trafikte sıkışıp bir toplantıya geç kaldığınızda, öfke veya stresle tepki vermek yerine durumu kabul edebilir ve zamanı verimli değerlendirebilirsiniz. Örneğin bir sesli kitap dinleyebilir veya bir sonraki adımlarınızı planlayabilirsiniz.
2. Etki Alanınıza Odaklanmak
Değiştirebileceğiniz konulara enerji verin: sağlığınızı iyileştirmek, ilişkilerinizi güçlendirmek ya da işinizdeki problemleri çözmek gibi. Hava durumu, ekonomi ya da başkalarının davranışları gibi kontrolünüz dışındaki şeylere takılıp kalmayın.
3. Proaktif Bir Dil Kullanmak
Reaktif ifadeler yerine proaktif dil tercih edin:
“Yapamam” yerine “Yapmayı seçiyorum”
“Mecburum” yerine “Tercih ediyorum”
Örneğin, “Beni sinirlendiriyor” yerine “Duygularımı ben yönetiyorum” demek, kontrolün sizde olduğunu hatırlatır.
4. Küçük Sözlerle İçsel Bütünlüğü Geliştirmek
Kendinize küçük sözler verin ve tutun. Örneğin, her sabah 10 dakika erken kalkıp kitap okumak ya da sessizce düşünmek. Bu tür davranışlar, özdisiplini ve kendinize olan güveni artırır.
5. Sorunları Çözmek İçin İnisiyatif Almak
Günlük hayattaki can sıkıcı durumları tespit edin ve çözüm önerileri getirin. İş yerinde sürekli tekrarlayan bir sorun varsa, kimsenin çözmesini beklemeden bir araç ya da yeni bir süreç önerin.
6. Zorlukları Fırsat Olarak Görmek
Engelleri büyüme fırsatlarına dönüştürün. Örneğin, bir iş arkadaşınız çalışmanızı eleştirdiğinde savunmaya geçmek yerine, geri bildirimi gelişim için bir fırsat olarak değerlendirin.
7. Muhtemel Sorunlara Karşı Önceden Plan Yapmak
Olası aksilikleri öngörerek önlem alın. Örneğin bir etkinlik düzenliyorsanız, kötü hava koşulları veya teknik sorunlar için yedek planlar hazırlayın.
Ana Mesaj
Proaktif olmak, dış etkenleri suçlamak yerine kendi seçimlerinizin ve davranışlarınızın sorumluluğunu üstlenmektir. Bu; kontrol edebileceğiniz şeylere odaklanmayı, dili bilinçli kullanmayı ve değerlerinizle uyumlu şekilde hareket etmeyi içerir. Bu davranışları günlük yaşamınızda uyguladıkça etki alanınız genişler, kişisel gelişiminiz ve dayanıklılığınız güçlenir.
Sonuç
Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı, yaşamın karmaşıklığını ilke temelli bir çerçeve ile sadeleştirir. Bireylerin bağımlılıktan bağımsızlığa, oradan da karşılıklı bağımlılığa geçerek kişisel ve ilişkisel etkinliklerini artırmalarını sağlar. Bu alışkanlıklar; sorumluluk alma, öncelik belirleme, anlamlı ilişkiler kurma ve sürekli gelişme için somut araçlar sunar. Yayınlanmasının üzerinden 30 yılı aşkın süre geçmesine rağmen, bu kitap hâlâ çağdaş dünyada yolumuzu bulmamıza yardım eden güçlü bir rehberdir.
Bir önceki yazımız olan Performans İçin Koçluk: Sir John Whitmore’un Etkileyici Eserinin Kapsamlı Özeti başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.